Malowidła Ecksteina w Krasnem – 270 lat historii!

W bieżącym roku 2017 przypada siedemdziesiąta rocznica powołania do życia warszawskiego Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki.

Z tej okazji należy wspomnieć również o okrągłej – 270 rocznicy powstania późnobarokowych malowideł ściennych w kościele w Krasnem, gdzie pracownia Konserwacji i Restauracji Malarstwa Ściennego pod kierownictwem prof. Jakubowskiego prowadzi projekt restauratorsko-konserwatorski oraz badawczy, dotyczący wspomnianych fresków.

Warto zatem napisać parę słów na temat historii wspomnianej świątyni i powstałych tam dekoracji ściennych.

Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego znajduje się w miejscowości Krasne w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim. Miejscowość Krasne od wieków była Gniazdem rodu Krasińskich, rodziny posiadającej największy majątek ziemski na północnym Mazowszu.

Wystrój wnętrza oprócz licznych scen figuralnych otrzymał bogaty program malarskiej iluzji, a podstawowym jego elementem była fikcyjna architektura, która w zamierzeniu autorskim łączyła się z architekturą rzeczywistą.

Późnobarokowa dekoracja malarska kościoła w Krasnem to cykl 21 kompozycji ściennych, namalowanych przez Sebastiana Ecksteina, malarza pochodzącego z Brna, specjalizującego się w przedstawianiu iluzyjnej architektury oraz scen rodzajowych. Polichromia została wykonana w roku 1747 w technice fresku mokrego i przedstawia sceny z Pisma Świętego oraz wydarzenia z historii świątyni. Malowidła dekorują ściany prezbiterium, ściany nawy głównej i naw bocznych. Umieszczone są wewnątrz iluzjonistycznie malowanych ram albo iluzyjnych arkad kontynuujących rzeczywiste podziały architektonicznych elementów wnętrza kościoła.

Podczas generalnego remontu oraz przebudowy kościoła w latach 1877-1883 malowidła, łącznie z sygnaturą artysty, zostały przemalowane przez Antoniego Strzałeckiego. W latach 50. XX wieku podczas prac prowadzonych przez prof. Karola Dąbrowskiego, usunięto wszystkie XIX-wieczne przemalowania i wykonano konserwację polichromii. Do końca XX wieku malowidła były jeszcze kilkukrotnie niefachowo odnawiane.

W ramach studenckich zajęć terenowych realizowanych od roku 2010, przeprowadzono kompleksową konserwację i restaurację blisko połowy dekoracji malarskiej kościoła. Równolegle prowadzone są również dokładne badania ścian we wnętrzu świątyni pod kątem istnienia polichromii i monochromii ściennych z roku 1747. Do tej pory badania poszukiwawczo-odkrywkowe zrealizowano w nawie głównej, nawach bocznych, prezbiterium, w kruchcie i w partii chóru. Potwierdziły one tezę, że pomimo zaszłych zmian, we wnętrzu kościoła zachowały się do naszych czasów ukryte pod warstwami tynków fragmenty malowideł z iluzyjnie malowaną architekturą.