(Nie)zmienność. Konserwacja analogowych mediów sztuki audiowizualnej

Celem badań jest zdefiniowanie i opisanie zasad ochrony i konserwacji analogowych mediów audiowizualnych, filmu i wideo. Badania posłużą analizie wpływu techniki na formę i ekspresję dzieła sztuki. W tym kontekście zostanie określenie co stanowi o autentyczności i integralności widowiska audiowizualnego oraz który z technicznych aspektów dzieła powinien zostać bezwarunkowo zachowany. Dodatkowo zostanie podjęta próba uporządkowania dotychczasowych praktyk związanych z ochroną, konserwacją oraz prezentowaniem filmu i wideo w polskich i zagranicznych muzeach. Dzieła sztuki mediów technicznych są barometrem własnych czasów i zasługują na zachowanie w tożsamej formie, przy jednoczesnym zapewnieniu ich dostępności. Wymagają nowatorskiego podejścia. Zachowanie autentyczności i integralności dzieł audiowizualnych, stosujących media analogowe jak film i wideo, jest tożsame z ochroną nośników i urządzeń przy użyciu których je wykonano. Zakłada się istnienie granicy reprodukowania dzieł audiowizualnych, po przekroczeniu której poddajemy w wątpliwość autentyczność i integralność danego obiektu. Reprodukowanie mediów analogowych może odbywać się jedynie w obrębie danej techniki z zachowaniem jej historycznych metod wytwarzania. Podsumowując, głównym celem projektu jest pogłębienie wiedzy z zakresu ochrony i konserwacji technicznych mediów sztuki, jak film i wideo, oraz dostarczenie praktycznej perspektywy dla teoretycznych rozważań na przykładzie konserwacji wybranego obiektu.

Badania realizowane podczas projektu będą dotyczyły dzieł charakteryzujących się trwaniem w czasie i zapośredniczeniem w szeroko dostępnej technice audiowizualnej, przeznaczonej do użytku amatorskiego. Projekt zostanie podzielony na trzy etapy. W pierwszym zostanie przeprowadzone rozpoznanie zagadnienia na przykładzie zagranicznych praktyk konserwatorskich, wdrażanych przez takie muzea i archiwa jak Tate Modern w Londynie i Eye Film Institute w Amsterdamie. Druga faza badań będzie dotyczyła rozpoznania materiałowego polskich zbiorów audiowizualnych na podstawie wywiadów, ankiet i analiz studiów przypadku. Rozpoznanie posłuży ustaleniu rodzaju przechowywanych nośników i przekaźników oraz określeniu ich specyfiki technicznej. Trzeci etap będzie poświęcony badaniom eksperymentalnym: konserwacji, migracji i emulacji filmu na taśmie szeregowej oraz cyfrowej wizualizacji przestrzennej urządzenia „Oko”, jednej z pierwszych na świecie kamer amatorskich, pomysłu polskiego wynalazcy – Kazimierza Prószyńskiego. Przez lata nieznane dzieło jest przykładem na to, jak w skutek przestarzałej techniki możemy utracić dostęp do relatywnie młodych dziedzin kultury, jak film i wideo.

Coraz trudniej znaleźć wystawę na której nie pojawiłaby się choć jedna praca wykorzystująca media audiowizualne. Mimo to, nie da się pominąć zagrożenia płynącego ze znacznego opóźnienia polskich instytucji badawczych, względem dynamicznego rozwoju nowych mediów sztuki. Obecna sytuacja powoduje wrażenie ryzyka utraty ważnej części naszego dziedzictwa. Proponowane badania będą pierwszą w naszym kraju próbą usystematyzowania praktyk i strategii długoterminowego zachowania filmu i wideo, będących w obiegu muzealnym. Posłużą wyznaczeniu nowych kompetencji konserwatora dzieł sztuki, wnosząc tym samym istotny wkład w rozwój dziedziny i kształcenia jej przyszłych adeptów. Wykorzystanie technologii cyfrowych (digitalizacja, wizualizacja przestrzenna, komputerowa restauracja dzieła) pozwoli na wprowadzenie nowych narzędzi do aktywnej konserwacji dzieł sztuki. Należy przy tym podkreślić, że same badania eksperymentalne – konserwacja, migracja i emulacja filmu zapisanego na taśmie z kamery/projektora „Oko” – umożliwi wydobycie na światło dzienne, nieznanego do tej pory dzieła, zapisanego na unikatowym nośniku. Badania eksperymentalne będą stanowić znaczący wkład w ogół zagadnień dotyczących wpływu nośnika i przekaźnika na wartości estetyczne i konceptualne dzieła audiowizualnego. Porównanie różnych strategii ochrony na przykładzie jednego obiektu pozwoli na wyznaczenie granicy reprodukowania analogowych dzieł audiowizualnych oraz zakresu możliwych ingerencji restauratorskich.

Kierownik projektu: mgr Monika Supruniuk
Opiekun naukowy: dr hab. Marzenna Ciechańska, prof. ASP